Py'araku(calor interno)

Py'araku(calor interno) Ko mba'asy ojehe'a ñanderehe ja'u sai rupi pe "y" poha roysandi. Techaukara -Pe mba'asy oseva nde jurure herava Fuego. -Oi ai Kupía. Jakuerahagua ko mba'asyi ja'u ara heta poha roysa.. Ha umia ha'e -Cepa caballo -Kapi'i kati -Ñoati pyta rapo

Pohanohára Cha'e - Médico Empirico

Ha'e peteí médiko arandu ka'avy, conocido también médiko ñana, oikuaava heta mba'asy puha oñembo'e akue ymaite ko'agaite peve oje'eháicha médiko botica ndokuaáiva, pe'a ha'e: oheo,kambyrujere,py'aruru umia.

-Oheo pohä: oje'e ejure ará pa'i py ao, ha egueraha ará chupe peteí py ao pyahu, emoí ará mitá akáre ha oñembo'e ará hese ñandejárape.

-Py'aruru pohä: Arachichù,Tonsisal(grasa de chancho),mbausuvo rogue(tártago),aguape puru'a(camalote).Ha ndoúi ará tembi'u pohuyva so'o fritura umia.

-Kambyrujere pohä: Omoí porá ará chupe médica ñana la iñudo hetyma pegua omo'í porá hagua chupe la ikadera ha ho'u ará puha ñana, eneldo,mandarina rogue,anis estrellado.Oí avei kambyrujere de paleta.Ndojeúi ará antibiótico médico botica he'iva ndéve porque ikatu ndejuka.

Fuego de San Antonio

" Fuego de san Antonio" ha´e peteï kurúichagua osëva ñande retere, ojereva ñande rehe, ha oje´e oñembotýramo  nderehe  ndejuka.
Ko mba´asy Mediko chaente avei omonguera, oipuru peteí pohä ñana hérava  "Arachichü" oguerekova hi´a michïmimíva. Upeva ojejosó ha oñemona hururehe ikäpeve. Oñemoirüvaerä avei ko pohä, pohá ro´ysä je´u ndive ipirupá peve kuru. 

Kambyrujere.

Ha´e ndaje peteï mba´asy ohopytyva mitäme ha enteroveté tapichápe ho´avairamo, ha ombopy´a vai ichupe.


Ko mba´asy mediko chaente omonguera, Oipychi  vaerä hetymy´ä guive, humby peve tanimbu rehe ha ho´u vaerä avei ko´ä pohä rykue:


* Yerba de lucero.
* Orégano rapo´i.
* Narahä rogué.

Ñepohano chae o Medico Ñana. (medicina popular)

Paraguáype hetaiteve oï tapicha hasykatu jave oñepohanoukáva pohänohára chaépe ha umichahápe ñe´ë ojepuruvéva ñomongetahápe ha´ehína avañe´ë. Umi mba´eoguerekóva hekohápe. Naipóri haékuéraicha oikuaa porävéva ka´avo ha ñanamimi oïva ijerere. Umíva ha´ehína hembipuru.
Umi oipuru hikuái oporomongueráva yvy térä katu oporopohänóva ñembo´e rupive.


Ko´ä ha´e mba´asykuéra mediko chae oipohänóva; Oheo terä Haru; Py´aruru; Tabardillo; Kambyrujere; Mitäreterasy;Iisípula; Topepireko ha ambueva.


Pohäramo ojepuru ko´äva: Ka´ahäi, Ka´arë, Guavirami, Taperyva; Arasa, Yvapurü, Te; pekue; Tarope, jaguarundi; amba´y, Kumanda yvyra´i, mamóne; Kokü, jaguaretéka´a; karaguata, Mba´ysyvo; ka´arurup, ka´apiky´i, kalaguala ha ambuéva.

Mba'asy pohǎ ñanapente okueráva..

1.       Pe tesa rasy okuera pya'eve haguǎ ojeipuru mokŏi ruda rakǎ, ejosova’erǎ ha emoî nde resápe  papo aravo’i ajante. Emoî arǎ pyhareve, ka’aru ha pyharépe.

2.       Pe isípula okuera haguǎ ejosova’erǎ pe “zanahoria”, “apio” ha “diente de león” rogue oñondivepa, ha emoî va’erǎ pe hasyhápe ha upéicha okueráta.

isipula

          3.    Pe py’aruru emonguera haguǎ embopupu va’erǎ pe eneldo ra’ŷi ha rei’u arǎ hese. 

4.       Pe aguara ruguái ojeipuru kambyrujere okuera haguǎ, ha avei pe jati´i okuera pya´eve haguǎ.

Ambue oîva

      Pe arasa rogue ojeipuru tye chivivi monguera haguǎ. Avei jeipuru ojejapo haguǎ jejuruhéi ahy´o  rasy peguarǎ.

                                                                                                                                                           Pe ka’arӗ ojeipuru sevo’i pohǎ ramo, sevo’i jejuka haguǎ.

      Pe salvia rogue iporǎ py’arasy peguarǎ. Embopupu va’erǎ ha rei’u  chugui.

      Pe guavira rogué omonguera tesa rasy.

      Pe avati rogué rykuere embopupu va’erǎ ha rei’u chugui pe tuguy asuka emonguera haguǎ.

Pyapy (capacidad)

·         Ohesa'ÿijo mba'éichapa  oñemohenda opáichagua marandu internétpe oïva.

·         Omombe'u hemimo'ä, hemiandu ha ikuaapy umi mba'e ko'ága rupi oñeñe'ë ha herakuävéva rehe marandu internétpe oikumby va'ekuégui.

·         Ohesa'ÿijo opáichagua ñe'ëporähaipyre ojehai va'ekue ha oñembohasa va'ekue guaraníme jaguerekóva paraguáipe.

·         Ohesa'ÿijo opaichagua ñe'ëporä haipyre guaraníme jaguerekóva paraguáipe oguerekóva kuaapy ñande rekove ha ñande rekoha rehegua, táva kuaapy, tavarandu rehegua ha ojejapóva ñande ypykué rembiapokué oikuaauka haguä temiandu he'ÿihaicha ha umi paraguáigua terä ambue tetágua rembiapokue oikuaauka haguä avei temiandu. 

Jehepyme'e (Indicadores)

·         Mba'e ojehepyme'etava.

·         Ojeporeka marandu umi mba'e Paraguaietéva mba'e.

·         Ojesareko marandúpa pe mba'e ojeruréva chupe.

·         Oipuru jehai Guarani hekopetépe.

·         Oipurukuaa tehnolohía omba'apo haguä.

·         Oipuru hekopetépe umi mba'e tehnolohía ikatúva ome'ë.

·         Omba'apokuaaa atýpe, ome'ëvo marandu tembiapópe guarä.

·         Oipurukuaa umi mba'e tehnolohía oipytyvötava omoporä haguä tembiapo.

·         Oipuru ta'anga, sa'y ha opa mba'e omoporäva hembiapo.

·         Ohechauka hembiapo opavavépe oñemomba'e haguä Paraguai mba'eteéva.

·         Omoñe'ë sýi guaraníme.

·         Oikuaapaite umi hembiapópe oïva.

·         Omombe'ukuaa umi mba'e ojeporeka vavekue ha mba'éichapa ojuhu marandu.

·         Oipuru ao ha umi mba'e oipytyvöva hembiapópe.

·         Oguerekopa umi mba'e oikotëvéta ohechauka haguä hembiapópe.

·         Oñembosako'i tembiapo potï ohechaukarö ha ohechauka rire hembiapo. 
Ohechauka hembiapo ara ha aravo ojeruréva chupe.